شناسایی گل فشان ها به کمک استفاده همزمان از روش گرانی و لرزه نگاری

وجود ساختارهای رسوبی فراوان در ایران به ویژه در جنوب غرب آن و نقش سازنده آن ها در تمرکز و تجمع منابع هیدروکربنی سبب شده تا از روش های مختلفی برای شناسایی این ساختارها استفاده گردد. با توجه به اهمیت حیاتی این منابع زیرزمینی در اقتصاد کشور، روش های اکتشافی کم هزینه، سریع و کارآمد جایگاه ویژه ای در پیشبرد اهداف اکتشافی پیدا کرده است. شناسایی و اکتشاف منابع هیدروکربنی و تله های در برگیرنده آن ها نظیر تاقدیس، گنبد نمکی و گل فشان ها که عمدتاً در اعماق زمین و زیر سطح وجود دارند، تنها از طریق داده ها و اطلاعات سطحی زمین شناسی امکان پذیر نیست. بنابراین از روش های غیر مستقیمی مانند ژئوفیزیک جهت شناسایی این گونه ساختارها استفاده می گردد. از مجموعه روش های ژئوفیزیکی که در اکتشاف منابع هیدروکربنی یا ساختارهای میزبان آن ها استفاده می گردد و سابقه وسیعی دارد، روش های لرزه نگاری و گرانی سنجی است که در کنار سایر روش های ژئوفیزیکی مانند مغناطیس سنجی و مگنتوتلوریک و الکترومغناطیس می تواند سبب شناسایی ساختارهای زمین شناسی زیر سطحی گردد. ولی این روش ها در بیشتر موارد به تنهایی قادر به ارائه یک مدل جامع، کامل و یکتا از ساختارهای زیر سطحی در یک منطقه نمی باشند. بنابراین برای دست یابی به مدل یکتایی که بر زمین شناسی ناحیه بیشترین انطباق را داشته باشد باید از چندین روش مختلف به طور همزمان بهره گرفت که هر کدام از آن ها از یک ویژگی فیزیکی محیط مورد مطالعه استفاده می نماید. به این ترتیب در بخش هایی که یکی از روش ها پاسخ مناسبی ارائه ندهد، روش دیگر می تواند تکمیل کننده ی نتایج روش متفاوت باشد. ارتباط دادن خصوصیات فیزیکی متفاوت از یک محیط از دیرباز مورد توجه محققین بوده و سبب شده که از روش های مختلف به طور همزمان یا توامان برای حل یک مسأله استفاده گردد. بر اساس هدف این پایان نامه، روش های گرانی سنجی (ویژگی چگالی) و لرزه نگاری (سرعت موج در محیط) در پژوهش های زیادی مورد استفاده قرار گرفته و منجر به نتایج مثبت در شناسایی ساختارهای زیر سطحی شده است. محیط های مختلف رسوبی نقش موثری در نتیجه برداشت های لرزه ای و گرانی می تواند داشته باشد و تفسیر به تنهایی آن ها ممکن است، اطلاعات مناسبی از زیر سطح ارائه ننماید. نمونه بارز این موضوع در تفسیر داده های لرزه ای منطقه شمال دشت گرگان اتفاق افتاده است که برای بررسی و شناسایی پدیده گل فشان در این منطقه برداشت شده است. بر اساس تفسیر داده های لرزه ای امکان تفکیک ساختارهای زیر سطحی و فعالیت گل فشان به خوبی صورت نگرفته است. بنابراین با توجه به ارتباط دو ویژگی سرعت سیر امواج لرزه ای در محیط و میزان تخلخل آن و به تبع آن چگالی سنگ های تشکیل دهنده محیط به منظور تهیه مدل سرعت از داده های گرانی استفاده گردید. به منظور تهیه مدل سرعت حاصل از داده های گرانی منطقه، پس از برداشت اولیه و تهیه آنومالی بوگه در راستاهای مختلف پروفیل انتخاب و توزیع چگالی تهیه گردید پس با توجه به رابطه گاردنر توزیع مدل سرعت در راستای مربوط تهیه گردید. نتایج حاصل از مدل سازی توزیع سرعت بر اساس داده های گرانی، نشان می دهد که تفکیک مناسبی از ساختارهای زیر سطحی به دست آمده است. با توجه به وجود اطلاعات حاصل از یک خط لرزه در منطقه، نتایج حاصل از مدل سازی سرعت بر روی پروفیل مورد نظر با مدل سرعت حاصل از داده های لرزه ای اعتبار سنجی شد که از کیفیت مناسبی برخوردار بوده است. به این ترتیب با توجه به نوع و نحوه برداشت داده های گرانی (با هزینه کمتر و مدت زمان اجرای کمتر) مدل سرعتی تهیه گردید که می تواند نقش موثر و مناسبی در شناسایی ساختارهای سطحی ایفا نماید. البته لازم به ذکر است که هر چه قدر در طراحی شبکه، تعداد ایستگاه و نحوه اندازه گیری دقت بیشتری صورت گیرد نتیجه حاصل از مدل سازی و آنالیز سرعت با داده های گرانی مناسب تر خواهد شد.